Genç Türk Cumhuriyetimize Karşı
İsyanlar
Şeyh Sait İsyanı
Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin karşı karşıya kaldığı önemli isyanlardan biri de Şeyh Sait isyanıdır. 13 Şubat 1925 tarihinde Ergani ilçesine bağlı Eğil bucağının Piran köyünde başlayan ayaklanmanın başındaki Şeyh Sait, önce Darhani’yi ele geçirmiş, bir alayı geri çekilmeye mecbur ettikten ve bir süvari alayını da pusuya düşürdükten sonra, Elazığ’ı almıştı.
İsyan, Diyarbakır, Elazığ ve Genç vilayetleri içine almış ve genişlemeye başlamıştı. Ayaklanmaya katılanlar bir yandan da hilafet lehine propaganda yapıyordu. Hem etnik hem de dinci olan bu ayaklanma bir dizi olağanüstü uygulamanın yürürlüğe girmesine de neden olmuştu.
Yapılan planlı askeri harekât sonucunda isyancılar yenildi ve liderleri hemen yakalandı. Suçlular, İstiklal Mahkemesinde yargılandı ve Şeyh Sait ve Seyit Abdülkadir de dâhil olmak üzeri bir çoğu idama mahkûm edildi ve idam kararı süratle uygulandı.
Takrir-i Sükûn Kanunu ve biri Ankara’da diğeri isyan bölgesinde olmak üzeri iki istiklal Mahkemesi kurulması hakkındaki kanun bu dönemin ürünüdür. Şeyh Sait ayaklanması dönemi aynı zamanda yeni Cumhuriyet’in kuruluş sancılarının da yoğun bir şekilde yaşandığı yıllardı. Örneğin bu dönemde kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, kısa zamanda padişah taraftarı şeriatçı ne kadar muhalif varsa hepsini içine almıştı. Takrir-i Sükûn Kanunu, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Şeyh Sayit isyanının ve diğer tehlikelinin ortaya koyduğu engelleri önlemek amacıyla 4 Mart 1925 tarihinde yürürlüğe girdi 4 Mart 1929’da yürürlükten kaldırıldı.
Kaynaklar
- Enver Ziya Karal, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1965, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi.
- E. Behnan Şapolyo, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1950, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi
- Prof. Dr. Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, İş Bankası Yayınları.
- S. Eriş Ülger, Özgün Belgelerle Türkiye Cumhuriyeti ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk.
- Lord Kinnoss, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder