20 Şubat 2011 Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu

Genç Türkiye Cumhuriyetinde

Türk Parasının 

Kıymetini Koruma Kanunu

1929 yılında gümrük vergilerinin yükseltileceği kamuoyunca önceden bilindiğinden, ithalatta öngörülemeyen bir artış meydana gelmişti; dış ticaret dengesi dünya ekonomik bunalımının da etkisiyle önemli ölçüde bozuldu. Türk lirasının değerinde görülen ani düşme hükümeti bazı tedbirler almaya yöneltti.

1929 yılında Menkul Kıymetler ve Borsalar kanunu çıkarılarak Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk kambiyo denetimi başlatıldı. Kanun, kambiyo alım satımını sınırlandırıyor ve spekülasyonu yasaklıyordu. Bu kanunla getirilen tedbirler yetersiz kaldı; o yıl ticaret dengesi yüz milyon lirayı aşan miktarda açık verdi. 1930 yılında daha etkili tedbirler getiren Türk Pasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun çıkarıldı.

Cumhuriyet’in ilanı sonrası Türk parasının kıymetini korumasıyla ilgili olarak hazırlanan 1567 sayılı “Türk Parasının Kıymetini Kuruma Hakkında Kanun” 20 Şubat 193030 Haziran 1930 tarihinde kabul edildi. 1929 yılında bütün dünyayı etkileyen “1929 Dünya Ekonomik Krizi”nden, Türkiye de etkilendi. Bir yandan yerli sanayi geliştirmeye ve tarımsal üretimi iyileştirmeye çalışan hükümet, diğer yanan döviz piyasasını kontrolü altında tutmaya çalışmaktaydı. 20 Şubat’ta kabul edilen kanunla hükümete, döviz piyasasına daha yakından ve doğrudan müdahale etme yetkisi tanındı. Kanun, her türlü döviz giderini hükümetin denetimine bırakmaktaydı. Türkiye’de kontrollü kambiyo rejiminin hukuksal çerçevesini belirleyen kanunun kabulünden üç ay sonra, tarihinde kabul edilen “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu” ile TC Merkez Bankası kuruldu. Böylelikle, “Türk Parasının Kıymetini koruma Hakkında Kanun” gereği, ihracatçıların her türlü döviz gelirlerini TC Merkez Bankası’na satma yükümlüğü uygulanmaya başlamış oldu.

Üç yıl yürürlük süresi olan kanun, 1970 yılında süresiz olarak uzatılana kadar çeşitli kereler uzatıldı. 1983 yılında kanundaki kısıtlamalar yumuşatıldı. 1989’da da “Her türlü döviz ithali ve Türkiye’de yaşayan herkesin döviz bulundurması ya da bankalarda döviz hesabı açabilmesi" serbest bırakıldı.

Kaynaklar

   -  Nahit Töre, Atatürk Döneminin (1923-1938) Dış Ekonomik İlişkiler Politikası, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin 

      Ekonomik Gelişmesi, AÜSBF ve Türkiye Ekonomi Kurumu Yayını, Ankara 1982. s. 57-60

    -   Mükerrem K. Su-Prof. Dr. Ahmet Mumcu, Türkiye Cumhuriyet İnkılâp Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi.

    -   Pars Tuğlacı, Çağdaş Türkiye I-II, Cem Yayınevi.

    -  Prof. Dr. Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, İş Bankası Yayınları. 

  -  Prof. Dr. Nami Çağan, Atatürk İlkeleri ve İnkılâpları Tarihi, 21. bölüm İktisadi İnkılâp Osmanlı Devletinden  Devralınan İktisadi 

     Miras, Ayraç Kitapevi. S.277-277.