İngiltere’yle Musul Pazarlığı
Lozan Konferansı’nda Türkiye, Musul ve Süleymaniye bölgeleri halkının büyük çoğunluğunun Türk ve Misak-ı Millî sınırları içinde kalan bir bölge olduğunu savunmuştu. Mondros Mütarekesi’nin imzalandığı sırada işgale uğramamış bir bölge olması nedeniyle de, geri verilmesini istemişti. Irak ardına mandater devlet olan İngiltere ise, bu bölgenin Irak sınırları içinde olduğunu iddia etmişti. Taraflar görüşlerinden vazgeçmedikleri için, Lozan Anlaşması’nın 3. Maddesi gereğince, sorunun iki devlet arasında görüşmeler yoluyla çözümü, bir anlaşmaya varmazsa, Milletler Cemiyeti’ne sunulması kararlaştırıldı.
Bu doğrultuda, 19 Mayıs – 5 Haziran 1924 tarihleri arasında İstanbul’da yapılan ve “Haliç Konferansı” olarak nitelendirilen görüşmelerde, İngilizler, Hakkâri ilinin dinsel çoğunluğunun Süryani olduğunu savunarak, Musul ile birlikte Hakkâri’nin de manda altındaki Irak’a bırakılması gerektiğini öne sürmüşlerdi.
İngiltere, kurucu olduğu Milletler Cemiyeti’nden Musul’u kendinde, Hakkâri’yi Türkiye’de bırakan “Brüksel Sınırı” adını taşıyan geçici bir karar çıkarmayı başardı. Lahey Adalet Divanı’nın da bu kararı benimsemesi üzerine, Türkiye, 5 Haziran 1926’da imzaladığı anlaşma ile Musul’a Irak’a, dolayısıyla da İngilizler’e bıraktı. Buna karşılık olarak da, Musul petrollerinden Irak’a kalan gelirin yüzde 10’unun 25 yıl süre ile Türkiye’ye verilmesi kabul edildi.
Kaynaklar
- E. Behnan Şapolyo, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Berkalp Kitapevi.
- Mükerrem K. Su-Prof. Dr. Ahmet Mumcu, Türkiye Cumhuriyet İnkılâp Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi.
- Enver Ziya Karal, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1965, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi.
- S. Eriş Ülger, Özgün Belgelerle Türkiye Cumhuriyeti ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder