19 Temmuz 2011 Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Vilâyat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi 01 Temmuz 1919 tarihinde, Atatürk’e, Cemiyet Şubesi’nin başına geçmesi ve Yürütme Kurulu Başkanlığı’nı kabul etmesini teklif eden yazısında şöyle deniyordu:

“…Tarihimize kıymetli sayfalar ekleyen askerlik hayatından çekilmek yolundaki fedakârlığı minnet ve şükranla karşıladık. Erzurumluların, vatansever yüksek kişiliğinize karşı beslemekte olduğu güven ve saygıyı bu vesile ile de arzı bir borç saydık. Yürütme Kurulu Başkanlığı’nın kabul buyrulmasını dileriz.”

2 Aralık 1918 tarihinde İstanbul’a Diyarbakır’ın köklü ve kültürlü bir ailesinden olan Süleyman Nazif’in çalışmaları sonucunda kurulan Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak cemiyetlerinden birisi de: Vilâyât-ı Şarkıye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti idi.

Bu Cemiyet’in kuruluşu İstanbul’da yayınlanan ve Cemiyet’in yayın organı olan Medeni ve ilmi yollarla Vilâyât-ı Şarkıye’nin hukukunu savunmak ve bunun için Hükümet ve İtilaf Devletleri nezdinde girişimlerde bulunan cemiyetin, şark vilayetlerinde ve ilçelerinde şubeler açtığını görüyoruz. Bu şubelerden bir tanesi de 10 Mart’a Erzurum’da açılan ve ileride şark vilayetlerindeki diğer şubelerin merkezi durumuna gelecek olan “Vilâyât-ı Şarkıya Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi”dir.

Mondros Mütarekesi’nin, “Vilâyât-ı Sitte’de bir kargaşalık olursa, bu vilayetlerin herhangi bir kısmının işgal hakkını İtilaf devletleri hâiz bulunacaklar” şeklinde 24. Maddesi, diğer vilayetlerde olduğu gibi Erzurum’da da büyük tepki yaratmıştı. Bunu müteakiben Ermeniler Paris Sulh Konferansı’nda isteklerini dile getirmişler ve bu yönde çalışmalar başlamıştı.

Mondros Mütarekesi’nin zikrettiğimiz maddesine ilaveten Ermenilerin Paris Konferansı’ndaki istekleri ile Erzurum’daki mütareke komisyonu başkanı Rawlinson’un 15. Kolordu’nun silahlarını toplamaya çalışması, bu bölgenin Ermenilere verileceğinin işaretleriydi. Erzurum’da ilk Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurulması askerlikten terhis olduktan sonra Vilâyât-ı Şarkıye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti’nin İstanbul’daki merkezinin bazı toplantılarına iştirak eden ve Erzurum’a gideceği zaman kendisine Cemiyetin orada bir şubesini açma yetkisi verilen Cevad Dursunoğlu’nun Erzurum’a gelmesi ile mümkün oldu.

Şubat ayının sonlarında başlayan çalışmalar neticesinde 1 Mart 1919 tarihinde belediye başkanı Zakir Bey başkanlığında yapılan toplantı sonucunda 12 kişilik bir komisyon oluşturularak, 2 Mart 1919 tarihinde 13 kuruluş için valiliğe müracaat edildi. Ve Milli Mücadele’ye katkı sağlayacak önemli bir örgütleme de böylece vücut buldu.

Kaynaklar

• Mazhar Müfit Kansu, Atatürk’le Beraber, Türk Tarih Kurumu.
• Prof. Dr. Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, İş Bankası Yayınları.
• S. Eriş Ülger, Özgün Belgelerle Türkiye Cumhuriyeti ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk.