Türkçe Seferberliğine,
Yazarlar Öncülük Etmeli
Türk Dili tetkik Cemiyeti’nin, Türkçeyi yabancı sözcük istilasından kurtarmak için, halkın da katıldığı yeni sözcükler bulma anketinin uygulanış şekli, basına verilen şu ilanla tanımlanmıştı:
“TDTC’nin açtığı anket yarın başlıyor. Cemiyet, yarın radyolara ajansa, gazetelere birinci liste olarak 16 söz bildirecektir. Bu sözler Kamus-ı Türkî’den seçilmiştir. Gazetelerin birinci dil anketi listesinin çıktığını birinci sayfalarında kalın harflerle göstermeleri ve listeyi göze çarpar bir yolda basmaları rica olunur.”
“Birinci listede yazılı sözlerin ister birine, yahut birkaçına, ister hepsine karşılık bulan yurttaşlar, bu karşılıkları gazetelere ve Cemiyet’e bildireceklerdir. Karşılık gönderenlerin listeleri birbirine karıştırmayarak, her listedeki sözler için ayrı birer kâğıt yazmaları, gelen karşılıkları dizilemekte çok işe yarayacaktır.”
“Bir sözün anlattığı türlü düşüncelere ayrı ayrı karşılıklar gösterilebilir. ‘Ati’ sözünün ‘gelecek zaman’, ‘aşağıda’ düşüncelerine uyan iki manasını birden bir Türkçe karşılıkla anlatamazsak, ikisine ayrı ayrı karşılık ileri sürebiliriz. ‘İstikbal’ sözünün ‘zaman’ ve ‘karşılama’ manaları da böyledir."
“Cemiyet’e gelen cevaplar ve gazetelerde yazılacak karşılıklar, sıralanarak, ileri sürülen türlü karşılıklar arasında en uygun görülen bir yahut birkaç karşılık basılacak olan karşılıklar kılavuzuna konulacaktır. (…)”
Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin sözcüklere Türkçe karşılık bulma anketinde yurttaşlardan gelen öneriler için her ilde bir ‘dil heyeti’ kurulmuştu. Vali başkanlığındaki heyette TDTC’nin yerel şubelerinin üyelerine ek olarak belediye başkanı, üst düzey bir askeri yetkili, maarif ve sağlık müdürlerinden yetkililer, lise müdürleri ve diğer yetkililer bulunuyordu. Çoğunluğunu öğretmenlerin oluşturduğu derleyiciler, derledikleri sözleri çeşitli bilgilere birlikte fişlere yazıyorlar, bu fişleri TDTC Genel Merkezi’ne gönderiyorlardı. Bu çalışmanın yapılmasında gösterilen özene karşılık derleyicilerin çoğunun dil bilimi öğretiminden yoksun olması yüzünden fizlerde yanlışlıklar ve eksiklikler vardı. TDTC, halk ağzından söz derleme çalışmasının yanı sıra tarihi metinleri de tarayarak yazı dilinde kullanılmayan eski Türkçe sözleri ortaya koydu.
İkinci Dil Kurultayı’nın toplandığı 18 Ağustos 1934 tarihine kadar olan dönemde Ankara’da biriken fiş sayısı 130 000’e ulaşmıştı. Yabancı sözlere karşılık bulma işi 12 Mart 1933’te başlamış, duyurulan 1 382 Arapça ve Farsça söze gelen karşılıklardan 1 100’ü anket komisyonunca seçilmiş, bunlardan 640’ı merkez’ce kabul edilmişti. Cumhuriyet Gazetesi öz Türkçe ile yazı yazmayı teşvik etmek amacıyla büyük bir dil müsabakası açarak, “içinde en az Arap, Acem ve Ecnebi söz bulunan, cazip ve sevimli bir Türkçe ile yazılmış on hikâye veya nesre ödül verileceğini” duyurmuştu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder