Paskalya
Bu
yıl paskalya günü 6 Nisan da kutlanıyor.
Paskalya
anlamı (Latince: Pascha, Yunanca: Πάσχα, Pascha), Hıristiyanlıktaki en eski ve en önemli bayram. İsa'nın
çarmıha gerildikten sonra 3. günde dirilişi kutlanır. Doğu ve Batı kiliseleri
arasında farklılıklar olmakla beraber, Paskalya dönemi yaklaşık olarak Mart
sonundan Nisan sonuna kadar olan dönemdir. Her sene sabit bir tarihte
gerçekleşmeyen ve dünya kiliselerinin çoğunda Pazar günü kutlanan Paskalya Günü ise, Kıyam
Yortusu, Diriliş
Pazarı ya da Diriliş Günü olarak da
adlandırılır.
Paskalya
Günü, ilkbahar gün dönümünün yaşandığı 21 Mart'ta dolunayın görülmesinden
sonraki ilk pazar günüdür. Bu nedenle Paskalya Günü'nün tarihi değişebilmekle
birlikte genellikle, Paskalya tarihi için nisan ayının ikinci pazarı önerilir.
Paskalya,
perhizle geçen beş haftalık (büyük perhiz)
bir hazırlık dönemi ile son haftayı (kutsal hafta) kapsar. Paskalya Günü'nde (paskalya pazarı) sona erer.
Pentekostes (hamsın) yortusuna kadar
süren 50 günlük döneme, Paskalya dönemi (hamsin dönemi) adı verilir.
Hristiyan
inancında, İsa'nın MS 29 ila 33 yılları arasında öldüğü kabul edilir. Paskalya
bayramına dair en eski kayıtlar 2. yüzyıla aittir, bununla birlikte İsa'nın
dirilişinin anılması muhtemelen daha eski tarihlere dayanır.
İsa'nın
dirildiği günü belirleme hususu, 8. yüzyıla kadar Doğu ve Batı kiliseleri
arasında başlıca tartışma konularından biri oldu. Anadolu'daki Hıristiyanlar
İsa'nın çarmıha gerildiği günü, Yahudilerin Pesah (Hamursuz Bayramı) olarak
kutladığı, baharın ilk dolunayından sonraki 14. gün (Yahudi Takvimi'ne göre 14
Nisan) olarak belirlediler. Diriliş gününü de
-haftanın hangi gününe geldiğine bakılmaksızın- bundan iki gün sonrası, yani 16
Nisan olarak belirlediler. Ancak Yahudi
Takvimi'nde de adı Nisan olan bu ay, günümüzde
kullandığımız Gregoryen
Takvimi'deki Nisan ayı ile örtüşmemektedir. Modern
Mart ve Nisan aylarının bir kısmını kapsamaktadır. Batı Kiliselerinde ise
İsa'nın bir Pazar günü dirildiğine inanıldığı için, Yahudi 14 Nisan'ından
sonraki ilk Pazar günü "Diriliş
Günü" kabul edildi. Zamanla diğer kiliseler
de bu geleneğe uydu ve kutlamalar Pazar günü yapılmaya başlandı. Günümüzde Quartodesiman (14’üncü güncü) denen ve
Diriliş gününü haftanın hangi gününe geldiğine bakmaksızın kutlayan kiliselerin
sayısı oldukça azdır.
325
yılındaki İznik Konsili'nde, Paskalya'nın bahar ekinoksundan (21 Mart) sonraki ilk dolunayın ardından gelen Pazar günü
kutlanması kararı alındı. Bu nedenle Paskalya, Gregoryen Takvimi'ne
göre 22 Mart ile 25 Nisan arasındaki Pazar günlerinden birine denk gelir. Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen Takvimi'ni temel aldıkları için kutlamalar genellikle Protestan ve
Katolik kiliselerinden sonra gerçekleşir. Ayrıca yine Ortodoks kiliselerinde Paskalya'nın Yahudi Pesah Bayramı ile aynı güne denk 'gelmemesine' dikkat edilir.
20. yüzyılda
Paskalya bayramı için sabit bir tarih belirleme çalışmaları yapıldı. Özellikle
Nisan ayının ikinci Pazar'ı üzerinde durulduysa da uygulamaya geçilemedi.
Türkçe'ye
Rumca Pashalia sözcüğünden türeyerek giren Paskalya sözcüğünün kökeni İbranice
Pesah (פֶּסַח) kelimesine dayanır. Latince ve Yunanca'ya da
İbranice'den geçen bu kelime "dokunmadan geçmek" anlamına gelir ve
İsrailoğulları'nın Mısır'daki esaretten kaçışına veya İsrailoğulları'nın ilk
doğan çocuğunun canının bağışlanmasına gönderme yapar.
Bazı Batılı
dillerde Paskalya yerine kullanılan Easter, Ostern vb. sözcüklerin kökeni Cermen Takvimi'ndeki Eostur (Nisan) ayıdır. Bu ay, adını Anglosakson Pagan tanrıçası
Ēastre'den alır.
Paskalya adetleri
Paskalya Yumurtaları
Yumurta bayramı (Paskalya) Hristiyan ülkelerde Hazreti İsa'nin dirlişini anmak için kutlanan dini
bir bayramdır. Hristiyan bayramı olmasına rağmen Paskalya'nın birçok töre ve
efsaneleri Hristiyanlıkla bağdaşmaz. Paskalya bahar festivallerinin olduğu bir
dönemdir.
Easter (Paskalya) ismi iki farklı dildeki bahar ve verimliliği simgeleyen mitolojik bir
tanrıça isminden gelmektedir;
Festival ile bağdaşmış
olan gelenekler verimliliğin sembolü olan "Paskalya
Tavşanı" ve farklı renklerle boyanmış baharın güneş ışığını temsil eden
"Paskalya Yumurtaları" ile yaşamaktadır.
Paskalya Günü
için evlerde özel çörekler (paskalya
çöreği) yapılır; yumurta (boyalı paskalya yumurtası) haşlanır; mumlar yakılır; dualar okunur.
Antik özel kökeni olan dekorasyon
yumurtaları besbelli ilkbaharda birçok çiçek desenleriyle evlere bahar getirmektedir.
Haşlanmış yumurta ise, doğurganlık sembolü kullanımı ile denk olduğu bilinmektedir.
Ayrıca, Paskalya tavşanıda bazı ülkelerde doğurganlık sembolu olarak kabul
edilir.
Paskalya tüm
Hıristiyanlar tarafından kutlanır. Yaygın olarak kiliselerde düzenlenen
ayinlerin dışında, kutlandığı ülkeye göre değişik gelenekler vardır. Bunlar
arasında en yaygını şahısların birbirine genellikle çikolatadan yapılan
Paskalya tavşanı ve Paskalya yumurtası hediye etmesidir.
Paskalya,
perhizle geçen beş haftalık (büyük perhiz) bir hazırlık dönemi ile son haftayı
(kutsal hafta) kapsar. Paskalya Günü'nde (Diriliş Günü) sona erer.
Paskalya
Günü için evlerde özel çörekler (Paskalya çöreği) yapılır; yumurta (boyalı
paskalya yumurtası) haşlanır; mumlar yakılır; dualar okunur.
Süryanilerin Temmuz
ayında kutladıkları Meryem
Ana Paskalyası adı verilen yortu da Paskalya kavramı içine
girer.
Katolik Kiliselerinde,
Paskalya gecesi ayininde yeni ateş kutsanır, Paskalya mumu yakılır; Kitabı
Mukaddes'ten bölümler okunur, vaftiz törenleri yapılır. Hıristiyanlığın
başlangıç döneminde vaftiz törenleri, yılda yalnızca bir kez, Paskalya gününde
yapılırdı.
Rum ve Rus Ortodoks Kiliselerinde gece ayinlerinden önce kilise dışında bir ayin alayı
düzenlenir. Alay kiliseden çıkarken hiç ışık yakılmaz; dönüşte ise, İsa'nın
dirilişini simgelemek için yüzlerce mum yakılır.
Kaynaklar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder