Atatürk'ün Cumhuriyet ve 1923 Devriminde Kurulup Faaliyete Geçen Kuruluşlar

Atatürk’ün Cumhuriyet ve 1923 Devriminde

Kurulup Faaliyete Geçen Kuruluşlar

Atatürk, Cumhuriyet ve 1923 Devrimi’nde Atatürk’ün CHP döneminde (1923–1950) kurulanları hatırlayım…

1923

·        Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.

1924

·        Gölcük'te ilk tersane ünitesi kuruldu.

·        Devlet Demiryolları kuruldu

·        İstanbul - Ankara arasında ilk yolcu uçağı seferi yapıldı.

·        Türkiye İş Bankası kuruldu. (İş Bankası özel bir bankadır, devlet bankası değildir.)

·        İlk planlı şehir olarak tanzim edildi.

·        Türkiye Tütüncüler Bankası kuruldu.

·        İlk milli sigorta Anadolu Sigorta faaliyete geçti.

·        Bursa'da Karacabey Harası kuruldu.

·        İstanbul'da Liman İşleri inhisarı kuruldu.

·        1920'de Atatürk tarafından kurulan Anadolu Ajansı, Anonim Şirkete dönüştürüldü.

·        Gazi Orman Çiftliği kurulmaya başlandı.

1925

·        Eskişehir Cer Atölyelerinde demiryolu malzemesi üretecek birimler hizmete girdi.

·        Adana Mensucat Fabrikası üretime başladı.

·        Türkiye'nin ilk betonarme köprüsü Menderes Nehri üzerine yapıldı.

·        İlk Cumhuriyet altını basıldı.

·        Tayyare Cemiyeti'nin katkılarıyla Ankara'da Türk yapımı ilk planör uçuruldu.

·        Şeker Fabrikaları kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.

1926

·        Demir Çelik Sanayi’nin kurulmasına ilişkin kanun yayımlandı.

·        Türk Telsiz Telefon Şirketi kuruldu.

·        Eskişehir Uçak Bakım İşletmesi açıldı.

·        Yabancı gemilere tanınan ayrıcalıkları kaldıran Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi.

·        İlk şeker fabrikası Alpullu Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.,

·        Ankara otomatik telefonu işletmeye açıldı.

·        İstanbul'da inşaat demiri üreten ilk haddehane açıldı.

·        Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri kuruldu.

·        Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. (1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümetince kapatılana kadar bu fabrikada toplam 112 savaş uçağı üretildi.)

·        Bakırköy Çimento Fabrikası kuruldu.

·        Uşak Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.

1927

·        Teşviki Sanayi Kanunu kabul edildi.

·        Bünyan Dokuma Fabrikası hizmete girdi.

·        Ankara - Kayseri demiryolu açıldı.

·        Samsun - Havza - Amasya demiryolları açıldı.

·        Bursa Dokumacılık Fabrikası açıldı.

·        İlk basketbol ligi düzenlendi.

1928

·        Anadolu Demiryolu Şirketi yabancılardan satın alındı.

·        Haydarpaşa-Eskişehir-Konya ve Yenice-Mersin Demiryolları yabancılardan satın alındı.

·        Ankara Çimento Fabrikası açıldı.

·        Ankara Numune Hastanesi açıldı.

·        Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü kuruldu.

·        İstanbul Bomonti'de Türk Mensucat Fabrikası hizmete girdi.

·        Amasya - Zile demiryolu açıldı.

·        Malatya Elektrik Santralı açıldı.

·        Kütahya - Tavşanlı demiryolu açıldı.

·        İstanbul'da Üsküdar, Bağlarbaşı ve Kısıklı'da tramvay hatları açıldı.

1929

·        Gaziantep'te Mensucat Fabrikası işletmeye açıldı.

·        Mersin- Adana demiryolu yabancılardan satın alındı.

·        Ayancık Kereste Fabrikası açıldı.

·        Trabzon Vizera Hidroelektrik Santralı hizmete girdi.

·        İstanbul'da Fatih-Edirnekapı tramvay hattı hizmete girdi.

·        Anadolu-Bağdat, Mersin- Tarsus Demiryolları yabancılardan satın alındı.

·        Haydarpaşa Limanı yabancılardan satın alındı.

·        Kütahya- Emirler, Fevzipaşa-Gölbaşı demiryolları açıldı.

·        Paşabahçe Rakı ve İspirto Fabrikası hizmete girdi.

1930

·        Ankara - Sivas Demiryolu Hattı ulaşıma açıldı.

·        Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası açıldı.

·        Kayseri - Şarkışla demiryolu açıldı.

·        İstanbul Galata Köprüsü'nden 70 yıldan beri alınan köprü geçiş ücreti kaldırıldı.

1931

·        Bursa- Mudanya demiryolu yabancılardan satın alındı.

·        Gölbaşı - Malatya demiryolu açıldı.

·        Tekel Genel Müdürlüğü kuruldu.

·        Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu.

1932

·        Devlet Sanayi Ofisi (DSO) kuruldu.

·        Samsun- Sivas demiryolu açıldı.

·        Diyarbakır Tekel Rakı Fabrikası işletmeye açıldı.

·        Sanayi Teşvik Kanunu ile toplam 1473 işletme teşvikten yararlandırıldı.

·        İzmir Rıhtım İşletmesi yabancılardan satın alındı.

·        Türkiye Sanayi Kredi Bankası kuruldu.

·        Kütahya - Balıkesir demiryolu açıldı.

·        Ulukışla - Niğde demiryolu açıldı.

1933

·        Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı.

·        Sümerbank resmen faaliyete geçti.

·        İstanbul - Ankara arasında düzenli uçak seferleri başladı.

·        Adana-Fevzipaşa demiryolu açıldı.

·        Ulukışla - Kayseri demiryolu açıldı.

·        Yerel Yönetimlere finansal yardım için İller Bankası kuruldu.

·        Zonguldak Yatırım Bankası ve Kayseri Milli İktisat Bankası kuruldu.

·        Havayolları Devlet İşletmesi kuruldu.

·        Samsun- Çarşamba demiryolu hattı yabancılardan satın alındı.

·        Halk Bankası kuruldu.

·        Ankara'da Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı.

1934

·        Bandırma- Menemen- Manisa demiryolu yabancılardan satın alındı.

·        İzmir -Kasaba demiryolu yabancılardan alınarak devletleştirildi.

·        Keçiborlu Kükürt Fabrikası üretime başladı.

·        Turhal Şeker Fabrikası açıldı.

·        Isparta Gülyağı Fabrikası üretime başladı.

·        Kayseri Uçak ve Motor Fabrikasında yapılan ilk uçağın deneme uçuşu yapıldı.

·        Basmane (İzmir) - Afyon demiryolu yabancılardan satın alındı.

·        Sümerbank Bakırköy Bez Fabrikasının açılışı yapıldı.

·        İlk Süttozu Fabrikası Bursa'da açıldı.

·        Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.

·        Demiryolu Elazığ'a ulaştı.

1935

·        Aydın Demiryolları yabancılardan satın alındı.

·        Amortisman Sandığı kuruldu.

·        MTA Enstitüsü kuruldu.

·        ETİBANK kuruldu.

·        Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu.

·        Türkkuşu kuruldu.

·        İstanbul Rıhtım Şirketi yabancılardan satın alındı.

·        Ankara'da troleybüs hattı işletmeye açıldı.

·        Fevzipaşa - Ergani - Diyarbakır demiryolları açıldı.

·        Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası üretime başladı.

·        Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı.

·        Afyon - Isparta demiryolu açıldı.

·        Sümerbank Kayseri Dokuma Fabrikası'nın açılışı yapıldı.

·        Ankara Mamak'ta Gaz Maskesi Fabrikası açıldı.

1936

·        Kabotajın Deniz Yolları İdaresi'ne geçmesi sağlandı.

·        Ankara Çubuk Barajı açıldı.

·        Edirne-Sirkeci Şark Demiryolları yabancılardan satın alındı.

·        Haydarpaşa Numune Hastanesi hizmete girdi.

·        Sümerbank Malatya İplik ve Bez Fabrikası kuruldu.

·        İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası hizmete girdi.

·        Elazığ Şark Kromları İşletmesi kuruldu.

·        İzmir Havagazı Şirketi yabancılardan satın alındı.

·        İstanbul Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.

·        SEKA'nın İzmit'teki fabrikasında ilk kağıt üretildi.

1937

·        Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı.

·        Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı.

·        Çatalağzı - Zonguldak demiryolu açıldı.

·        Ankara'da ilk Bira Fabrikası kuruldu.

·        Toprakkale - İskenderun demiryolu yabancılardan satın alındı.

·        Ankara'da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı.

·        Urfa'da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı.

·        Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı.

·        Denizbank kuruldu.

·        İstanbul ve Trakya Demiryolları yabancılardan satın alındı.

·        Diyarbakır - Cizre Demiryolu açıldı.

·        Yozgat Termo-Elektrik Santralı hizmete verildi

1938

·        Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.

·        İzmir Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.

·        Ankara Radyoevi hizmete girdi.

·        Divriği Demir Madenleri üretime başladı.

·        Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti.,

·        Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı.

·        Devlet Havayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.

·        Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı.

·        İstanbul Elektrik Şirketi yabancılardan satın alındı.

·        Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu.

·        Sivas - Erzincan demiryolu açıldı.

·        Giresun'da Fiskobirlik kuruldu.

1939

·        Ergani Bakır İşletmesi hizmete girdi.

·        Karabük Demir Çelik Kok Fabrikası üretime başladı.

·        İstanbul'da yabancıların işlettiği Tramvay Şirketi tesislerini hükümete devretti.

·        İstanbul'daki Tünel İşletmesi tüm tesislerini hükümete devretti.

·        Bursa ve Mersin elektrik tesisleri devletleştirildi.

·        Adana Elektrik Şirketi devletleştirildi.

·        Sivas Demiryolu Makineleri Fabrikası kuruldu.

·        Aydın'da 4000 köylüye toprak dağıtıldı.

·        İstanbul'da İETT kuruldu.

·        Karabük Demir Çelik Fabrikası Yüksek Fırınları hizmete girdi.

·        Ankara Havagazı Şirketi devletleştirildi.

·        Karabük Demir Çelik Boru Fabrikaları hizmete girdi.

·        İlk Türk denizaltısı Haliç'te denize indirildi.

·        Sivas - Erzurum demiryolu açıldı. (Cumhuriyetin ilk 15 yılında yapılan demiryolu 3.000 km.ye ulaştı.)

·        Tekirdağ Şarap Fabrikası hizmete açıldı.

1940

·        Kozabirlik kuruldu.

·        Türk Petrol Şirketi kuruldu.

·        Ereğli Kömür İşletmesi kuruldu.

·        Haliç’te yapılan ikinci Türk denizaltısı donanmaya katıldı.

·        Garp Linyitleri İşletmesi kuruldu.

1941

·        Gebere Barajı açıldı.

·        Petrol Ofisi kuruldu.

·        Türk Hava Kurumu Ankara'da uçak fabrikası kurdu.

·        THY Yurtiçi uçuş merkezlerini 11'e çıkardı.

·        Elazığ'da Cüzzam Hastanesi açıldı.

1942

·        Ankara Etimesgut'ta üretilen ilk Türk uçağı deneme uçuşları yaptı.

·        Dalaman ve Hatay Devlet Üretme Çiftlikleri kuruldu.

·        Bursa, Denizli, Mersin, Çorum ve Urfa'da Kız Sanat Enstitüleri açıldı.

·        İlk büyük Türk ilaç fabrikası Eczacıbaşı İlaç Fabrikası Levent'te açıldı.

1943

·        Ticaret ve Sanayi Odaları, Esnaf Odaları ve Ticaret Borsası Kanunu kabul edildi.

·        Zonguldak - Kozlu demiryolu açıldı.

·        İstanbul'da Atatürk Bulvarı açıldı.

·        Ankara'da Gençlik Parkı açıldı.

·        Diyarbakır - Batman Demiryolu açıldı.

·        Seyhan Regülatörü açıldı.

·        Sivas Çimento Fabrikası açıldı.

·        Ankara Fen Fakültesi açıldı.

1944

·        Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK) kuruldu.

·        İzmit Klor Alkali Fabrikası hizmete girdi.

·        İzmit Selüloz Fabrikaları işletmeye alındı.

·        Türk Hava Kurumu'nun Ankara'daki uçak fabrikasında 140 eğitim uçağı, ambulans uçakları ve çok sayıda planör üretildi. (Ankara, Kayseri ve Eskişehir'deki Uçak ve Uçak Motoru Fabrikalarının tamamı 1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümeti tarafından kapatılmıştır.)

·        İzmit'te Gazete ve Sigara Kağıdı Fabrikası açıldı.

·        Yeşilköy'de yerli sermaye ile üretilen ilk Türk özel yolcu uçağının denemesi yapıldı.

·        Mersin Limanı hizmete açıldı.

·        Gaziantep Havaalanı açıldı.

·        Fevzipaşa - Malatya, Diyarbakır - Kurtalan demiryolu hizmete girdi.

·        Sakarya'da Ziraat Alet ve Makineleri Fabrikası üretime başladı

·        İzmir'de Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu açıldı.

1945

·        Şirketi Hayriye devlet tarafından satın alındı.

·        İskenderun Limanı hizmete girdi.

·        Türkiye ilk defa yerli ampul üretimine başladı.

·        Çiftçiyi ve Köylüyü Topraklandırma Kanunu kabul edildi.

·        Ormanlar koruma amacıyla devletin mülkiyetine geçti.

·        İstanbul -Londra, İstanbul - Paris uçak seferleri başladı.

1946

·        İşçi Sigortaları Kurumu yürürlüğe girdi.

·        İstanbul - Ankara arasında yataklı tren seferleri başladı.

·        Elazığ Tekel Şarap Fabrikası açıldı.

1947

·        Heybeliada Sanatoryumu hizmete girdi.

·        Açıkhava Tiyatrosu açıldı.

·        Palu - Genç demiryolu açıldı.

·        Rize Çay Fabrikası hizmete girdi.

·        Eskişehir Demiryolu Takım Fabrikası hizmete girdi.

1948

·        Köprüağzı - Maraş demiryolu açıldı. (Açılan son demiryolu hattı oldu, 1950 DP-Adnan Menderes hükümetinden itibaren demiryolu yapımları durduruldu.)

·        Çatalağzı Termik Santralı hizmete girdi.

·        Ankara Etimesgut'ta kurulan Uçak Motor Fabrikası hizmete girdi.

·        1949

·        Porsuk Barajı açıldı.

·        Emekli Sandığı kuruldu.

·        İstanbul'da Kartal- Yalova araba vapuru hattı açıldı.

·        Sümerbank Ateş Tuğla Fabrikası Filyos'ta açıldı.

·        Muş'ta Alparslan Devlet Üretme Çiftliği kuruldu.

·        Murgul Bakır İşletmeleri üretime başladı.

Devlet kuruluyor, Osmanlı’dan kalan borçlar ödeniyor, borç ödenirken dış borç alınmıyor, dünya büyük ekonomik krizini yaşıyor, II. Dünya Savaşı patlak veriyor