İngiliz Gizli Raporlarında
Millî Mücadele
Meclis’teki çekişmeler ve isyan ihtimalleri, İngilizlerin yoğun ilgi duyduğu sorunlardı. Hükümetin maddi durumu da İngilizlerin yakından izlediği konulardı.
Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey, kendisine Meclis tarafından verilen yetkilerin dışına çıkarak, Mart 1921’de Londra’da İngiliz, Fransız ve İtalyanlarla imzalamış olduğu anlaşmaların hükümetçe reddedilmesi üzerine, Mustafa Kemal’in de isteğiyle 8 Mayıs 1921’de istifa etmişti.
İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiseri Rumbold, İngiltere Dışişleri Bakanı Curzon’a 18 Mayıs 1921’de gönderdiği yazıda Bekir Sami’nin istifası ile ilgili ilk bilgileri veriyor, “Ankara’da şovenizmin ağır bastığı” yorumunu yapıyordu.
Rumbold’u kabulü sırasında, Vahdettin de, Ankara liderlerinin Bolşevikliklerle anlaştıklarını iddia etmiş, “ılımlı” Bekir Sami’nin yerine bile Moskova’dan yeni bir yoldaş getirdiklerini söylemişti. İngiliz İstihbarat raporlarında, II. İnönü Savaşı döneminde Ankara Hükümeti’nin mali durumuyla ilgili bilgilere de rastlanıyordu.
İngiliz maliyeci Adam Block’un Nisan 1921’de Rumbold’a gönderdiği raporda, Ankara yönetiminin, 1020-21 ve 1921-22 yılları bütçeleri yer alıyordu. 1921’de Meclis’te siyasi grupların ortaya çıkması da, 18 Mayıs 1921 tarihli İngiliz istihbarat raporunda şöyle yer alıyordu.
“Ulusal Savunma Partisi’nin programı Misak-ı Millî’ye dayanır. Üyeleri arasında Mustafa Kemal’in en yakın arkadaşlara ve yandaşları vardır. “
“Uzlaşma partisi, çoğunluğu dindarlardan oluşan ve adaylıklarını Karabekir’e borçlu olan Doğu illerinin milletvekillerini kapsayan 25 mebustan oluşur. Onlar eski, tutucu Türk unsurlarını temsil ederler. Meclis’te padişahlık ve halifelik katlarının haklarını savunurlar…”
25 Mayıs 1921’de İngiliz Yüksek Komiseri Rumbold’un Lord Curzon’a bildirdiğine göre, Bedihan ailesinin reisi olan Emir Ali, “Kürt akımının baş tahrikçilerinden biri” olan oğlu Celâdet’le birlikte Andrew Ryan’ı görmeye gitmiş, yunan temsilcileriyle görüşerek, Mustafa Kemal’e karşı bir Kürt akımı başlatmayı dilediklerini; bunun hem Yunan hem de Kürt çıkarlarına yardımcı olacağını söylemişlerdi. İngiliz yönetiminin iznini talep ediyorlardı…
Rumbold’un 7 Ocak 1922’de Lort Curzon’a yazdığı rapor, İngilizlerin Millî Mücadele’ye neden karşı olduklarını da özetliyordu.
“Mustafa Kemal, her zamankinden daha güçlü durumda. Ankara hükümeti, Türkiye’nin düşüncesinde. Kemalistler ile anlaşmaya varılmaz; çünkü Anadolu’nun tam bağımsızlığını istiyorlar” diyordu.
Kaynaklar
- E. Behnan Şapolyo, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Berkalp Kitapevi.
- Mükerrem K. Su-Prof. Dr. Ahmet Mumcu, Türkiye Cumhuriyet İnkılâp Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi.
- Enver Ziya Karal, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1965, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi.
- E. Behnan Şapolyo, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1950, Milli Eğitim Bakanlığı, Basımevi
- Prof. Dr. Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, İş Bankası Yayınları.
- S. Eriş Ülger, Özgün Belgelerle Türkiye Cumhuriyeti ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk.
- Salih Bozok, Hep Atatürk ile Beraber, Cumhuriyet Yayınevi.
- Mazhar Müfit Kansu, Atatürk’le Beraber, Türk Tarih Kurumu.
- E. Behnan Şapolyo, Türk İnkılâbı Tarihi Notları, Harp Okulu Basımevi.
- Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam I-II-III, Remzi Kitapevi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder