Türk Spor Tarihinde Atatürk 3

Mustafa Kemal ve Genç Dernekleri  [İzcilik]

Harbiye Nezareti (Milli Savunma Bakanlığı) tarafından ve “İstanbul -Matbai Askeriye- Süleymaniye”de 1330 (1914) tarihinde “Harbiye Nezareti’ne merbut Osmanlı Güç Dernekleri Talimatı”, bir kitab halinde yayınlanmış ve bu talimatnameyi yürütmek üzere Harbiye Nezareti’nde bir “Osmanlı Güç Dernekleri” Müfettişi Umumiliği” kurulmuştur.

Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından 1974 yılında 25 inci sayılısında yayınlanan “Cumhuriyetin 50. Yılında İzciliğimiz” adlı kitabın 42 ve 43 sayfasında Gençlik ve Spor Bakanlığı İzcilik ve Boş Zamanları Değerlendirme Genel Müdürü Nusret Güvenç’in yazısında:

“15 Haziran 1914 tarihinde, İzciliği kendi gayelerinin tahakkukuna yeter bulmayan Harbiye Nezareti yayınladığı bir talimatla, İzciliği tamamlayan yeni bir teşkilat vücuda getirir. Buna “Osmanlı Güç Dernekleri” teşkilatı adı verilir.

Osmanlı Güç Dernekleri ve buna bağlı bulunan İzcilik dernekleri askerliğe hazırlık mahiyetindedir. Resmi okullar, müesseseler, medreseler için mecburi, özel okullar, ekalliyet okulları ve halk teşekkülleri için ihtiyaridir.

Çanakkale Savaşı’nın eşsiz kahramanı Albay Mustafa Kemal, Harbiye Nezareti tarafından 1915 yılının Aralık ayı başında “Osmanlı Genç Dernekleri Müfettişi Umumiliği”ne atanmıştır. Atandıktan kısa bir süre sonra incelemelerini tamamlayarak bir rapor hazırladığını ve o günlerin hükümetine verdiği, 15 Aralık 1973 günü “Türkiye İzciler Birliği” tarafından yayınlanan “İz…” adlı derginin özel sayısının 2. sayfasında “Atatürk Diyor Ki” başlığı altındaki raporda:

“Harbiye Nezareti

Osmanlı Genç Dernekleri

Müfettişi Umumiliği

No: 119

(Makamı Celil’i Uzma’ya)

Mahrem

Son zamanlarda Avrupa’da yeni neslin fikrî bedenî eğitimi maksadı ile ihdas edilen genç derneklerine ve izciliğine fevkalade ehemmiyet verilerek azami fedakârlıkta bulunulmuş, maddi ve manevi her türlü yardım yapılmıştır. Harpten önce, kara ordusu bulunmayan bazı devletler ancak bu sayede ve az zaman içerisinde büyük bir orduya malik oldukları gibi bugün ordusunu dağıtmak mecburiyetinde bulunan Almanya ileride mevcudiyetini ve hayatiyetini muhafaza edebilmek için, terhis ettiği subaylarını istihdama devamla, 1908’de ihtas edilen Alman Gençlik Teşkilatı’na muhteşem ordusu derecesinde ihtimam göstermeye önem vermektedir. Yurt savunması bakımından bu derece ehemmiyetli olan izcilik, ferdi ve milli eğitim bakımlarından da o nisbette önemlidir. Bütün hükümetlerde, izcilik teşkilatı birbiri ile adeta yarışırcasına yayılmakta, genişlemekte ve mensuplarını fikren, ahlâken, ilmen ve bedenen yetiştirmektedir.

İzcileri himaye ve teftiş için izci ve keşşaf cemiyetleri genç dernekleri kurulmakta, resmî makamlar ihtas edilerek, bütün bu teşekküllerin her türlü siyasî ihtirastan ve parti münakaşalarından tamamen münezzeh kalmalarına münhasıran ilmî bir sahada çalışmalarına bilhassa itina gösterilmektedir.

Hükümet idaresinin yeniden teşkilinin kararlaştırıldığı şu anda “Genç Dernekler Teşkilâtı”nın kurulmasına, yayılmasına ve bu konunun yüce makamlarınca ele alınmasına mutlak bir zaruret vardır. Binaenaleyh:

1. Orduyu terhis ızdırabında bulunan yeni hükümet 12 yaşından itibaren gençleri vatanî ve millî bir gaye ve terbiye ile yaşları ile mütenasip, fennî ve yeknesak bir surette yetiştirmek mecburiyetindedir. Bu bakımdan milletin en aydınlarını teşkil eden subaylardan okullarda ve genellikle dernekler teşkilatında öğretmen ve rehber sıfatıyla tercihan faydalanılması lazımdır. Bu suretle subaylarımızın hükümete malî bir yük teşkil etmeyecekleri gibi en yararlı bir vazife ile görevlendirilmiş olacaklardır.
2. “Genç Dernekleri Teşkilâtı”nı verimli esaslara istinat ettirmek için Millî Savunma, Millî Eğitim ve Evkaf Bakanlıkları ile mahallî belediyeler ve teşkili düşünülen Cematı-İslâmiye’nin müşterek yardımları sağlanmalıdır.
3. Genç Dernekleri Umumi Müfettişliği’ne bağlı olmak üzere bölgelere göre dernekler müfettişlikleri ihdas edilmelidir.
4. Okullarımızda meslekî ve bedenî eğitim konusunda esaslı bir program ve faaliyet yoktur. Kulüplerde gençler basit oyunlar ve fikirleri zedeleyen politika ile meşgul oluyor.
5. Gençliğin gelişmesine yararlı başka bir cemiyet hemen yok gibidir. Bu gibi kulüp ve cemiyetlerde sağlığı koruma, iyi geçinme, fikrî eğitim, anatomi ve fizyolojiye ait umumi derslerin konusu bile yer almıyor. Sözü edilen kulüp başkanlarının siyasetin dışında kalmaları, aydın ve beden eğitimi öğretmeni de gerektiğinde yapmaya muktedir kişiler olmaları, kulüplere yaşça küçük olanların kabul edilmeleri ve okul öğrencilerine kulüplerin kapalı olması şarttır.
6. Son zamanlarda Millî Eğitim Okulları’nda sınırlandırılan beden eğitimi ders saatleri arttırılması, genç dernekleri ile alâkalı görev ve kuruluşlar devam ettirilmeli ve köylere kadar esaslı bir şekilde yayılmaları sağlanmalıdır.
7. Spor kulüplerinin ıslahı ile müdavimlerine gençlik dernekleri teşkilatı ile de münasebet tesis etmeleri kabul ettirilmelidir.
8. Gerek okullarda, gerek spor kulüplerinde ve cemiyetlerde genç dernekleri kıyafetinin kabulü sağlığı koruma, sosyal eğitim, fizyoloji ve anatomi derslerinin öğretimi ve umum için gece derslerinin ihtası temin edilmelidir.
9. Cüz’i de olsa bütçenin müsaadesi nisbetinde ödenek sağlanmalıdır.
10. Bütün genç derneklerinin teşkilâtlına girecek olan fakir çocuklara memleketin sanatı ile mütenasip iş bulup sanatkâr olarak yetiştirilmek sureti ile kişisel çalışmalarına dayanan geçimlerini sağlamaları öngörülmektedir.
11. (Terbiyevi ve İçtimai Genç Dernekleri)i mecmuasının eskiden olduğu gibi yayımına devam etmelidir.
12. Vaktiyle astsubay okullarına 13–14 yaşındaki öğrencinin bile çantasız, silahlı talim ve terbiyeyi ifaya muktedir olduğunu tecrübe edilmesini istemiş idim. Bu talebim is’af edilmiştir.
13. Binaenaleyh, kulüp ve okullarda nişan taliminin milli bir eğlence tarzından ihdası, millî bayramların ihyası ele alınmalıdır.
14. İzci, keşşaf veya spor kulübü adı altında vücuda getirilecek bütün teşkilât, genç dernekleri meyanında addedilerek, dernekler genel müfettişliğine bağlı olmalıdır.
15. Ordunun tahdidi mecburiyetinin yukarıdaki maruzatım ile kısmen olsun telâfi edilebileceğine halisane inandığımı yüce makamlara arzederim.

Genç Dernekler Müfettişi

Umumisi Miralay

Mustafa Kemal”

Spor araştırmacısı Ergun Hiçyılmaz’ın, 11 Şubat 1977 tarihli Tercüman Gazetesi Spor sayfasında yazında:

“İzcilik (keşşaflık), bu biçim ve özle oluşurken Atatürk Genç Dernekleri Müfettişi olarak spor ve gençlik kavramının tam içinde bulunuyordu. Miralay (Albay) rütbesindeki Atatürk, hem denetleyici hem de uygulama alanının içinde faal bir sporcu olarak çalışıyordu. Mustafa Kelay bu çalışmalar sonunda elde ettiği bilgileri, bulduğu çareleri sıralıyordu. Mustafa Kemal Genç Dernekleri Yönetmeni olarak, üzerinde durduğu ana noktalar üzerine hazırladığı bir raporu Harbiye Nezareti’ne vermişti.”

Bu raporun, Harbiye Nezareti tarafından büyük bir ilgi ile karşılandığını; çok kısa bir zamanda hazırlanan “Genç Dernekleri Teşkili Hakkında Kanunu Muvakkat ve Talimatnamesi”nin 4 (17) Nisan 1332 (1916) günü yürürlüğe konulmasıyla görmekteyiz.

Bu kanun 11. maddesinde: 12–17 yaş arasındaki gençler için “Gürbüz Derneği”, 17 yaşından büyük olanlar için de “Dinç Derneği” kurulmasını öngörüyor ve kanun şöyle son buluyordu:

“İşbu kanun icrayı ahkâmına Heyeti Vükela memurdur. Meclisi Umumi’nin içtimasında Kanuniyeti teklif olunmak üzere işbu layihai Kanuniyenin muvakkaten mevkii meriyete vazzını ve Kavanini Devlete ilavesini irade ederim.”

14 Cemazüelahır sene 1334

4 (17) Nisan 1332 (1916)

(Padişah) Mehmet Reşat

Sadrazam (Başbakan) Mehmet Sait (Halim)	Şeyhülislam ve Evkafı Humayin Nazırı Hayri
Dâhiliye Nazırı ve Maliye Nazır Vekili Talat	Hariciye Nazırı Halil
Nafıa Nazırı Abbas	Maarif Nazırı ve Posta Telgraf ve Telefon Nazır vekili Ahmet Şükrü
Harbiye Nazırı ve Bahriye Nazırı Vekili Enver	Adliye Nazırı ve Şurayı Devlet Reis Vekili İbrahim
Ticaret ve Ziraat Nazırı Ahmet Nesimi

Kaynaklar

• Halûk San, Belgeleri ile Türk Spor Tarihinde ATATÜRK, Türk Spor Vakfı Yayınları, Cilt.1, 1981, No.2, s.37–44
•  Ergun Hiçyılmaz, Tercüman Gazetesi, 17 Şubat 1977, Spor Sayfası.
• Nusret Güvenç, Gençlik ve Spor Bakanlığı İzcilik ve Boş Zamanları Değerlendirme Genel Müdürü “Cumhuriyetin 50. Yılında İzciliğimiz” Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, 1974, No.25, s.42–43.
•  Burhan Aytekin, Türk Spor Tarihinde Atatürk, Mustafa Kemal ve Genç Dernekleri [İzcilik], Edirne Yenigün Gazetesi, 22 Kasım 2007, s.11.  www.edirneyenigun.com