19 Eylül 2011 İsmet İnönü

İsmet İnönü

1884’te İzmir’de doğdu. 1897’de İstanbul’daki Mühendishane İdadisi’ne gitti. 1901’de Mühendishane-i Berri-i Hümayun’a (topçu okulu) giren İnönü, 1903’te topçu teğmeni oldu. 1906’da Erkân-ı Harbiye Mektebi’ni birincilikle bitirerek kurmay yüzbaşı rütbesiyle Edirne’deki 2. Ordu’nun 8. Alay’ına bölük komutanı olarak atandı.

1908’de Kolağası oldu ve 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) olarak bilinen ayaklanmayı Selanik’ten gelerek bastıran Hareket Ordusu’nda görev aldı.

1910-1913 yılları arasında Yemen İsyanı’nın bastırılması harekâtına katıldı. Mustafa Kemal’le yıllar süren dostlukları Birinci Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi’nde başladı.

23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük millet Meclisi’ne Edirne milletvekili olarak katılan İsmet Bey, 3 Mayıs’ta Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekili oldu. 6 Haziran’da İstanbul’da Divan-ı Harp tarafından gıyabında ölüm cezasına çarptırıldı, Binbaşı İsmet Bey, Garp Cephesi Komutanlığı görevine getirildi. Kuruluş aşamasındaki düzenli ordu ile Çerkez Ethem ayaklanmasının ve iç isyanların bastırılmasında etkin rol oynadı. Ocak ve Nisan 1921’de I. Ve II. İnönü Savaşları’nda Yunan ilerlemesini durdurdu. 1921-1922 yıllarında Sakarya Savaşı, Büyük Taarruz ve Başkumandanlık Meydan Savaşı’nda etkin rol oynadı.

Birinci İnönü Savaşı sonucunda tuğgeneral rütbesine yükseldi. Mudanya Ateşkes rütbesine yükseldi. Mudanya Ateşkes toplantısında Büyük Millet Meclisi’ni temsil etti.

Lozan Barış Konferansı’na Dışişleri Bakanı ve Türk Heyeti Başkanı olarak katılan İnönü, 24 Temmuz 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlık ve egemenliğinin tanınmasını sağlayan Lozan Antlaşması’nı imzaladı.

1923-1924 yıllarında ilk cumhuriyet hükümetinde Başbakan olarak görev aldı, aynı zamanda Halk Fırkası Genel Başkan Vekilliği’ni üstlendi. 1934’te Soyadı Yasası çıktığında Mustafa Kemal’in verdiği İnönü soyadını alan İsmet Paşa, Başbakanlık görevini 1925-1937 yılları arasında sürdürdü.

İnönü Atatürk’ün ölümünden sonra 1938’de Türkiye’nin ikinci Cumhurbaşkanı seçildi. Cumhurbaşkanlığı’nın yanı sıra CHP Genel Başkanlığı’na da getirildi. CHP’nin 26 Aralık 1938’de toplanan I. Olağanüstü Kurultayı’nda “Milli Şef” sıfatını alarak partinin “değişmez genel başkan”ı seçildi.

İkinci Dünya Savaş sırasında Türkiye’yi savaşın dışında tutmayı başardı. Savaş’tan sonra çok partili siyasi rejime geçilmesinde en büyük destek oldu. 1950 genel seçimlerini Demokrat Parti kazanınca, İsmet İnönü de Cumhurbaşkanlığı’ndan ayrıldı. 27 Mayıs harekâtından sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi ve 10 Kasım 1961’de başkanlığına atandı. 

1965 yılında bu görevden ayrıldıktan sonra milletvekili olarak siyasi yaşamını sürdürdü. 1972’de Parti Genel Başkanlığı ve milletvekilliğinden istifa ederek, ölünceye kadar Anayasa gereğince Cumhuriyet Senatosu tabii üyeliği görevinde bulundu.

25 Aralık 1973’te ölen İnönü 27 Aralık’ta devlet töreni ile Anıtkabir’de toprağa verildi.

Kaynaklar

• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, AKDTYK.
• E. Behnan Şapolyo, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Berkalp Kitapevi.
• Lord Kinnoss, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, Altın Kitaplar.
• E. Behnan Şapolyo, Türk İnkılâbı Tarihi Notları, Harp Okulu Basımevi.
• İsmet İnönü’nün Hayat Hikâyesi